طراحی به منظور بهسازی با استفاده از مصالح FRP نیازمند رعایت اصولی کلی است که در آیین نامه های بهسازی موجود ذکر شده است. سیستم های مقاوم سازی FRP باید بر اساس تحمل بارهای کششی طراحی شوند در عین حال باید با بتن سطح زیرین خود سازگاری کرنشی داشته باشند. در تقویت کننده های FRP نباید به مقاومت در برابر بارهای فشاری آنها تکیه کرد. اما میتوان تحمل آنها در برابر فشار ناشی از اعمال لنگرهای خمشی متناوب یا تغییر در نحوه بارگذاری را قابل بررسی دانست. اما در هر حال از مقاومت فشاری اجزای تقویت کننده  FRP صرف نظر می شود. توصیه های طراحی بر اساس اصول طراحی حدی شکل گرفته است که بر مبنای دو سطح ایمنی حالت حدی بهره برداری (تغییرشکل زیاد - ترک خوردگی) و حالت حدی نهایی (شکست، گسیختگی و خستگی) می باشد. شرکت مقاوم سازی افزیر با سابقه طولانی در امر مقاوم سازی ساختمان ها و تقویت سازه ای صنایع مختلف، تجربه و توان علمی بالای در زمینه مشاوره و طراحی سیستمهای FRP در کشور ایران دارد. شرکت مقاوم سازی افزیر با بررسی ضعف ها و مشکلات سازه ای موجود و نقشه های ازبیلت (نقشه چون ساخت)، به صورت بهینه سیستم های مقاوم سازی FRP را طراحی می‌کند.

اصول طراحی مقاوم سازی با FRP 

اصول طراحی سیستم های مقاوم سازی FRP بر اساس محاسبات و طراحی سازه های بتنی مرسوم و نیز رفتار مکانیکی مصالح FRP پایه گذاری شده است. سازه های بتن آرمه مقاوم سازی شده با FRP باید براساس ضوابط موجود برای مقاومت و قابلیت خدمت رسانی طراحی شوند. برای این منظور باید از ضرائب بار آیین نامه بتن ایران آّبا برای مقاصد طراحی استفاده گردد. برای سیستمهایFRP  که بمنظور بهسازی لرزه ای ساختمان ها طراحی می شوند، پیشنهاد می‌گردد از اصول حاکم طراحی بر اساس ظرفیت در محاسبات تقویت با اف ار پی استفاده گردد.

محدودیت های مقاوم سازی با FRP

به منظور طراحی دقیق سیستم‌ FRP نیاز است تا محدودیت هایی که در این روش مقاوم سازی وجود دارند، بررسی شود. محدودیت های اشاره شده به منظور جلوگیری از فروریزش سازه و سایر آسیب های سیستم FRP که ناشی از عواملی نظیر حریق، خرابکاری و … است، می باشد. در مجموع اعضای سازه ای تقویت نشده، بدون نصب مصالح FRP، توان تحمل کافی برای مقاومت در برابر مقدار معینی از بار را داشته باشند.

مقاومت کلی سازه تقویت شده با FRP

هدف نهایی از بکارگیری سیستم FRP، مقاوم سازی سازه و افزایش مقاومت اعضا در خمش و برش می‌باشند که پیش تنیدگی مضاعفی را نیز ایجاد می‌کنند. در این فرایند باید مطمئن شد که دیگر حالات گسیختگی همانند برش سوراخ شدگی پانچ و ظرفیت باربری فونداسیون‌ها تحت تاثیر سیستم FRP قرار نگیرد. بنابراین نیاز است تا تمامی اعضاء سازه، قادر به تحمل بارهای افزایش یافته وارد بر اعضای مقاوم سازی باشند. در طراحی سیستم FRP ، باید تحلیل های لازم جهت بررسی و اطمینان از بالاتر بودن احتمال وقوع گسیختگی خمشی نسبت به گسیختگی برشی برای اعضای تقویت شده با FRP انجام گیرد.

ضوابط لرزه ای در طراحی سیستم FRP 

در مقاوم سازی و بهسازی لرزه ای ساختمان ها، سهم عمده تقویت‌های سازه، مربوط به تقویت ستون ها با FRP می‌باشد. تقویت ستون ها در سیستم های FRP، توسط محصور سازی آنها صورت می‌گیرد و سبب افزایش مقاومت فشاری و برشی بتن، افزایش ظرفیت منحنی اندرکنش ستون و شکل پذیری و نیز کاهش طول وصله می‌گردد.

در مواردی که تیرها یا دالهای ساختمانی در نواحی زلزله خیز مقاوم سازی می شوند، باید تدابیری اندیشید که تقویت سازه با FRP سبب تشکیل مفصل پلاستیک در بر ستون و اتصال صورت نگیرد. برای این منظور نیاز است تا مقاومت و سختی تیر، دال و ستون به صورت جداگانه کنترل شود.

مقاومت سازه مقاوم سازی شده با FRP در برابر آتش  

مقادیر مقاوم سازی که توسط روشهای FRP بصورت روش اجرای پوشش بیرونی یا روش EBR صورت می‌گیرد، اغلب توسط آیین نامه های حریق به مقادیر مشخصی محدود می‌شوند. رزین بکار رفته در در سیستم هایFRP ، پس از اجرا و عمل آوری، در صورتی که تحت تاثیر آتش قرار گیرند، یکپارچگی و استحکام خود را در درجه حرارت بیشتر از دمای گذار شیشه ای (Tg) از دست خواهند داد. دمای Tg  برای رزینها و چسبهای FRP عموماً، در محدوده بین 60 تا 80 درجه سانتی‌گراد متغیر است. این مقادیر به وضوح نشان می‌دهند که در اثر وقوع آتشسوزی سیستم های مقاوم سازی FRP، پایایی کافی در برابر حریق را نخواهند داشت. برای افزایش مقاومت مصالح FRP در برابر حریق، مناسبترین روش عایق بندی آنها با پوشش های ضد حریق FRP می‌باشد.

مصالح FRP به تنهایی پایایی زیادی در برابر حریق ندارند، اما با ترکیب مناسب سیستم‌های FRP  و سازه بتنی تقویت شده، می‌توان دوام و پایایی  بسیار بالایی در کل سازه در برابر حریق ایجاد کرد. این افزایش بدین صورت ایجاد می‌گردد که در طراحی سازه، شرایطی ایجاد کرد که وظیفه مقاومت در برابر حریق منحصراً توسط سازه بتنی موجود تامین گردد. جهت برآورد مقاومت در برابر حریق سازه های بتنی مقاوم سازی شده با FRP ، نیاز است تخمین زده شود که تحمل سازه های بتنی تا چه حدی بدلیل افت مقاومت تسلیم فولاد و مقاومت فشاری بتن ناشی از حریق، کاهش یافته و گسیخته می گردد.

با بررسی دقیق آئین نامه ACI 216R  برای اعضای بتنی مقاوم‌سازی شده با FRP، مشخص می‌شود که  محدودیتهای موجود در طراحی های تقویت با FRP  به منظور جلوگیری از فروریزش سازه تقویت شده در اثر حریق می‌باشد. باید دقت گردد که مقاومت فولاد و بتن در اثر حریق کاهش یافته و برای محاسبه مقاومت کل عضو نیاز است از مقاومتFRP  صرفنظر کرد. جهت بررسی عدم گسیختگی سازه تقویت شده با FRP تحت بارهای بهره برداری و درجه حرارتهای زیاد، می‌توان مقاومت مورد نظر را با مقاومت تخمین زده شده مقایسه کرد.

دوام سیستمها و کامپوزیت FRP در برابر حریق را می‌توان با بهره گیری از رزین های خاص و پیشرفته یا محافظت آن با پوشش های مناسب افزایش داد. جهت محاسبه میزان افزایش دوام (پایایی) رزینهای سیستم FRP در برابر حریق،  باید زمان مقاومت سیستم FRP در برابر آتش (که زمان لازم جهت رسیدن رزینها به دمای گذار شیشه ای است) اندازه گیری شود. در آئین نامه ASTM E119 شرایط و راهنمایی مورد نیاز جهت ایجاد شرایط آزمایشگاهی انواع آتش سوزی ها (شامل درجه حرارت و زمان آنها)، آورده شده است.

بارگذاری FRP

رفتار سیستم های FRP تحت شرایط بارگذاری های مختلف و الیاف بکار رفته در آن مختلف متفاوت است. بنابراین نیاز است تا سیستم FRP بر پایه اطلاعات مربوط به رفتار سیستم تحت شرایط مورد نظر انتخاب شود. در زیر به برخی از ملاحظات مربوط به بارگذاریهای مهم اشاره شده است. سایر اطلاعات و مشخصات فنی مربوط به مصالح FRP را می‌توان از بخش محصولات شرکت مقاوم سازی افزیر ملاحظه کرد.

مقاومت در برابر ضربه FRP: کامپوزیت های ساخته شده با الیاف آرامید و شیشه مقاومت خوبی در مقابل ضربه نسبت به سیستم های مقاوم سازی شده FRP با الیاف کربن دارند.

گسیختگی در اثر خزش و خستگی FRP: تحت اثر بارهای مداوم و پیوسته سیستم های FRP با الیاف کربن، مقاومت خوبی در مقابل گسیختگی خزشی و گسیختگی خستگی، تحت بارهای رفت و برگشتی و نوسانی دارند. سیستم های FRP با الیاف شیشه نسبت به هر دو شرایط بارگذاری، حساستر می‌باشند.

تقویت خمشی با FRP

نصب مصالحFRP  در ناحیه کششی بتن بطوریکه راستای الیاف آن در جهت طولی یک عضو خمشی باشد، سبب افزایش مقاومت خمشی آن عضو می‌گردد. در مجموع فرضیات زیر در طراحی و محاسبات تقویت خمشی مقاطع بتن آرمه با مصالح FRP به کار می‌روند. این فرضیات از آئین نامه ACI 4402R-2008 و نشریه 345 اقتباس شده‌اند.

 فرضیات طراحی با FRP در خمش

محاسبات طراحی FRP براساس ابعاد واقعی اعضاء، نحوه قرارگیری میل‌گردها و مشخصات مصالح اعضاء تقویت شده می‌باشد.

در محاسبات FRP فرض می‌شود که شکل مقطع قبل و بعد از بارگذاری ثابت می‌ماند. به عبارت دیگر، کرنش در بتن و مصالح FRP متناسب با فاصله آنها از محور خنثی است.

در موقع بارگذاری هیچ گونه لغزش نسبی بین FRP و بتن رخ نمی‌دهد.

از تغییر شکل برشی در لایه چسب، با توجه به ضخامت خیلی کم آن، صرفنظر و صفر در نظر گرفته می‌شود.

کرنش فشاری حداکثر بتن 003/0 فرض می‌شود.

مقاومت کششی بتن صفر فرض می‌شود.

فرض می شود منحنی تنش – کرنش FRP تا قبل از نقطه شکست آن به صورت الاستیک خطی می‌باشد.

مقاومت برشی مقطع تقویت شده با FRP

در مواردی که از  سیستم‌های FRP برای تقویت خمشی عضوی استفاده می‌شود، عضو مورد نظر باید توانایی نیروی برشی مربوط به افزایش ظرفیت خمشی مقطع را داشته باشد. هرگاه پس از بررسی ظرفیت برشی مقطع، به مقاومت اضافی نیاز باشد، مصالح FRP باید بصورت عرضی بر روی سطح مقطع مورد نظر نصب و اجرا گردند.

کرنش لایه زیرین بتن FRP

در مواردی که قبل از نصب و اجرایFRP ، بارها و وزن موجود روی تیرها و کف ها و هر نیروی پیش تنیدگی، از روی عضو حذف نشوند، کرنش اولیه در سطح کششی بتن باید در طراحی محاسبات خمشی FRP در نظر گرفته شود. کرنش اولیه از کرنش موجود درFRP  مجزا می‌باشد و با استفاده از تحلیلهای الاستیک و با در نظر گرفتن تمامی بارهای وارده در حین نصب FRP تعیین می‌گردد. طبق توصیه آئین نامه ها پیشنهاد می‌گردد که تحلیل مورد نظر بر اساس مشخصات مقطع ترک خورده صورت گیرد.

کرنش در مصالح FRP 

مصالحFRP  قبل از نقطه گسیختگی رفتار الاستیک خطی دارند، پس کرنشFRP  ، معرف تنش ایجاد شده در FRP نیز می‌باشد. بنابراین تعیین میزان کرنشFRP  در حالت حدی نهایی اهمیت زیادی دارد. ماکزیمم کرنشی که در مصالحFRP  ایجاد می‌گردد، از مقدار کرنشFRP  در نقطه ای که بتن فشاری گسیخته می‌گردد یا نقطه ای کهFRP  گسیخته می‌شود، بدست می‌آید.

ضرایب ایمنی در طراحی FRP

در مراحل طراحی سیستمهای FRP، ضرایب کاهش محیطی و ضریب جزیی ایمنی مصالح بر اساس نشریه 345 و یا آئین نامه ACI 4402R-2008 قابل استخراج است. ضرایب جزیی ایمنی مصالح فولاد و بتن نیز بر اساس ضوابط مندرج در آیین نامه بتن ایران آبا بدست می‌آید.

تنش موثر مصالح FRP

تنش موثر در سیستم‌های FRP ، ماکزیمم تنشی است که قبل از شکست خمشی مقطع در FRP می‌تواند ایجاد شود. تنش موثر مصالح FRP را می‌توان از سطح کرنش FRP با فرض رفتار الاستیک کامل محاسبه کرد.

حالات گسیختگی خمشی FRP

مقاومت خمشی یک مقطع تقویت شده با FRP به حالات شکست آن بستگی دارد. برای این منظور نیاز است حالات گسیختگی خمشی زیر برای یک مقطع بررسی شود.

• تخریب بتن فشاری قبل از جاری شدن فولاد
• گسیختگی لایه های FRP پس از جاری شدن فولاد کششی
• تخریب بتن فشاری پس از جاری شدن فولاد کششی
• جدا شدگی FRP از سطح بتن در کشش
• جدا شدگی کاور بتن در سطوح کششی یا برشی

تقویت برشی با FRP  

در روش تقویت برشی و تقویت پیچشی با FRP، ورقه‌های FRP به وجوه جانبی تیر نصب می‌گردند که در آن راستای الیاف عمود بر محور طولی تیر یا مورب باشد. برای داشتن رکابی خارجیU  شکل، الیاف FRP به صورت پیوسته بر روی دو وجه جانبی و زیر تیر چسبانده می‌شود که این امر سبب بهبود مهاری تقویت خمشیFRP  نیز می‌شود. به منظور تامین مهار انتهایی رکابی های  U شکل می‌توان از مهاربندی مکانیکی نیز استفاده کرد.

با توجه به اینکه که طول موجود برای اتصال رکابی هایFRP  به ارتفاع تیر محدود می‌شود، بنابراین مقاومت بتن موجود مهم بوده و نیاز است تا از کیفیت مناسبی برخوردار باشد. سطح بتن باید متناسب با نیازمندی های سیستم FRP  آماده شده و در صورت نیاز ترمیم شود. بمنظور جلوگیری از گسیختگی رکابی هایFRP  در اثر تمرکز تنش در لبه های تیر، این لبه ها و گوشه ها باید حداقل به شعاع 3.5 سانتی‌متر گرد شوند. 

3) تقویت پیچشی با FRP

تقویت ظرفیت پیچشی مقاطع مختلف با FRP را می‌توان توسط دورپیچ انجام داد و محاسبات آن اختلاف جزئی با تقویت برشی با FRP ها دارد. ایجاد ترکهای پیچشی در مقاطع مستطیلی، شبیه ترکهای برشی میباشد. تفاوت اصلی ترکهای برشی و پیچشی در الگوی ترک می‌باشد. ترک های پیچشی نیز شبیه ترک های برشی اریب و مورب هستند، با این تقاوت که راستای آنها در وجوه مقابل عضو فرق کرده و از یک الگوی مارپیچی تبعیت می‌کنند.

در فرآیند تقویت پیچشی اعضاء با الیاف مواقعی که راستای الیاف FRP با محور عضو زاویه a را بسازد، مانع ایجاد ترکهای قطری در یک وجه عضو می‌گردد اما در وجه دیگر کاملاً بی اثر می‌باشد. پس نیاز است تا این مورد به دقت مورد بررسی قرار گیرد. الیاف FRP تنها در صورتی باعث افزایش ظرفیت پیچشی عضو می‌شود که بطور کامل به دور مقطع دورپیچ شده باشد.

تقویت اعضای فشاری با FRP

محصور سازی و دورپیچ کردن اعضای فشاری توسط مصالح FRP، سبب افزایش ظرفیت فشاری مقطع می‌گردد. عمل محصورشدگی با FRP همچنین سبب افزایش شکل پذیری عضو، تحت ترکیب نیروهای محوری و خمشی هم می‌شود. جهت مقاوم سازی اعضای فشاری با ورقه های FRP، نیاز است تا الیاف در راستای عمود بر محور طولی عضو دورپیچ گردد. الیاف محصور کننده FRP، مشابه خاموت های بسته یا مارپیچی عمل می‌کند و سبب محدود کردن کرنش های محیطی ستون می‌گردد.

در مسئله مقاوم سازی یا بهسازی لرزه ای ستون با FRP، ظرفیت جذب انرژی و شکل پذیری تحت اثر بارهای ارتعاشی زلزله اهمیت زیادی دارد. با تعبیه ورقهای FRP به صورت طولی در امتداد ستون می‌توان مقاومت خمشی آن را نیز افزایش داد، ولی این موضوع سبب افزایش شکل پذیری ستون ها نشده و تنها با اجرای الیاف FRP به صورت افقی دورپیچ، شکل‌پذیری افزایش می‌یابد.

افزایش ظرفیت ستون های تقویت شده با FRP در ستون مستطیلی نسبت به ستون گرد پایین می‌باشد، زیرا فشار محصورشدگی ناشی از دورپیچی مصالح FRP ، در ستون های مستطیلی محدودتر می باشد. باید دقت شود که کرنش محوری نهایی در ستون های محصورشده با FRP نسبت به ستون های محصورنشده، بزرگتر می‎‌باشد. پس کرنش در میلگردهای طولی، امکان دارد از کرنش تسلیم آنها بیشتر شود. همچنین در فرآیند تقویت ستون با کامپوزیت FRP، ستونی که ابتدا به عنوان ستون کوتاه تعریف شده ممکن است بعلت افزایش ظرفیت باربری، ستون لاغر محسوب شود.